Odmieniec jaskiniowy (Proteus anguinus) - gatunek płaza ogoniastego, jedyny przedstawiciel rodzaju Proteus. Gatunek zagrożony wyginięciem. Jest troglobiontem (żyje bez światła). Jego potoczna nazwa to človeška ribica w Słowenii, čovječja ribica w Chorwacji i čovečija ribica (човечија рибица) w Serbii.



Występowanie

Jaskinie znajdujące się wzdłuż wybrzeża Morza Adriatyckiego

Opis

Odmieniec jaskiniowy ma około 30 cm długości. Jego skóra nie posiada pigmentu (co wyjaśnia jasną barwę) i przypomina ludzką - stąd nazwa potoczna. W wyniku podziemnego trybu życia oczy tego płaza zarosły, lecz inne zmysły, takie jak słuch, węch i smak są dobrze rozwinięte.

    * ciało: długie, o cylindrycznym kształcie, podzielone zmarszczkami na równe segmenty;
    * ogon: krótki, spłaszczony, otoczony cienką płetwą;
    * kończyny: małe, krępe, ze zredukowaną liczbą palców - po trzy u przednich, po dwa u tylnych;
    * głowa: podłużna, w kształcie gruszki, zakończona spłaszczonym pyskiem;
    * skrzela: dwa zewnętrzne skrzela tworzą dwie rozgałęzione kępki tuż za głową. Są one czerwone, ponieważ krew przepełniona tlenem bez problemu prześwituje przez skórę.




Rozwój i rozmnażanie

Rozwój embrionalny odmieńca jaskiniowego zajmuje 140 dni, dojrzałość płciową osiąga w wieku 14 lat. Samica znosi do 70 jaj o średnicy około 12 mm i umieszcza je pomiędzy skałami, gdzie pozostają pod jej opieką. Kijanki po urodzeniu mają 2 cm długości i przez miesiąc żywią się żółtkiem, przechowanym w komórkach układu pokarmowego.
Rozwój odmieńców i innych troglobiontów charakteryzuje się tym, iż nie przechodzą one metamorfozy i zachowują larwalny wygląd, mimo to w pełni rozwijają się płciowo i są zdolne to rozmnażania - nazywa się to neotenią.

Odżywianie
Jest to drapieżnik, żywi się małymi krabami, ślimakami, a czasami owadami; nie żuje pokarmu, lecz połyka go w całości. Odmieniec potrafi przeżyć długi czas bez jedzenia (eksperymenty wykazały, że nawet do 10 lat), co jest przystosowaniem do jego podziemnego trybu życia. Może skonsumować duże ilości jedzenia naraz i przechowywać składniki odżywcze w postaci lipidów i glikogenu w wątrobie. Gdy pożywienia zabraknie - obniża swoją aktywność oraz spowalnia metabolizm, a w szczególnych wypadkach pochłania własne tkanki.

Proteus anguinus parkelj



Proteus anguinus parkelj - jest jedynym poznanym podgatunkiem odmieńca jaskiniowego, endemitem, zamieszkującym podziemne wody nieopodal Črnomelj (Słowenia), teren mniejszy niż 100 km². Po raz pierwszy został znaleziony w roku 1986.
Proteus anguinus parkelj

Różnice w wyglądzie

    * skóra z pigmentem - czarna lub ciemnobrązowa;
    * krótsza głowa, dwa wybrzuszenia na jej szczycie świadczą o silniejszych mięśniach szczęki;
    * dłuższe ciało;
    * ogon krótszy w stosunku do reszty;
    * oczy rozwinięte w miarę normalnie, pokryte cienką warstwą przezroczystej skóry, bez powiek.