Wąż zbożowy, zwany też zbożówką (Pantherophis guttatus) - przedstawiciel rodziny pęłozowatych. Do niedawna klasyfikowany jako Elaphe guttata.


Często występuje także dzika hybryda węża zbożowego i Elaphe guttata emoryi (eng. Great Plains Ratsnake).

Podgatunki:

Zawirowania wokół podgatunków tego węża są od lat przyczyna wielu sporów i dyskusji akademickich, które na szczęście nie rzutują negatywnie na naszą hodowle tego węża. Obecnie w obrębie tego gatunku nie wyróżnia się podgatunków. Historycznie wyróżniano kilka, różniących się ubarwieniem, budową ciała i obszarem występowania podgatunków i wszystkie z nich miały udział w hodowli:

Elaphe guttata emoryi - wąż preriowy uznawany obecnie za odrębny gatunek Panterophis (Elaphe) emoryi Od południowej Nebraski po północny Meksyk, mniejszy wąż o bardziej krępym ciele, podstawowe tło ziemisto szare, plamy brązowe, szare, ciemnooliwkowe. Cały wąż wydaje się być "wypłowiały".

Panterophis guttatus meahllmorum - wyodrębniony w 1994 przez Schmit`a i wsp. uznawany przez niektórych za odmianę lokalną wcześniejszego (pod)gatunku.

Panterophis guttatus rosacea - Bagienne tereny Florydy, ciemne kolory są u niego znacznie zredukowane. Podstawowa barwa jest czerwono pomarańczowa i takież są plamy. Pozbawiony jest natomiast najczęściej wzoru szachownicy na brzusznych łuskach. Obecnie uznawany za lokalną formę P. guttatus.

Wygląd:

Ubarwienie niezwykle zróżnicowane, najczęściej występujące to: tło pomarańczowe lub rudobrązowe, na nim występują duże, nieregularne czerwone plamy w czarnych obwódkach. Brzuch jest białawy z czarnymi plamami w kształcie prostokątów. Głowa niewielka, a pysk zaokrąglony, oczy zaś mają okrągłe źrenice i złociste tęczówki. Całe ciało muskularne. W chwili obecnej na skutek intensywnej hodowli istnieje około stu odmian barwnych węża zbożowego. Zwykle dorasta do ok. 140-150 cm. Rekordowe osobniki osiągały ok. 180 cm. Waga dorosłego osobnika to ok. 400-500 g.

Pożywienie:

Odżywia się głównie gryzoniami, także drobnymi jaszczurkami, sporadycznie ptakami i jajami ptaków.

Rozmnażanie:

W warunkach naturalnych gody odbywają się zwykle wiosną. Samica po ok. dwóch miesiącach składa 5-20 jaj (średnio 10), z których po ok. 55-60 dniach wykluwają się młode o długości ok. 25-30 cm. Przez pierwszy tydzień odżywiają się zapasami z jaja, po czym przechodzą pierwszą wylinkę i przystępują do samodzielnego żerowania.

Występowanie:

Zamieszkuje tereny Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Od Florydy po stany północne - Luizjanę, Kolorado. Występuje na tych terenach do 1850 m n.p.m.

Odmiany Barwne:


Amber (odmiana "bursztynowa")

Charakteryzuje się bursztynowym wzorem na brązowym tle. Powstała na skutek kojarzenia osobnika odmiany Caramel z osobnikami hypomelanistycznymi (o obniżonej ilości melaniny).

Amelanistic ("czerwony albinos")

Odmiana ta charakteryzuje się brakiem czarnego barwnika. Uzyskano ją na skutek pojedynczej, recesywnej mutacji genetycznej i charakteryzuje się dość dużą zmiennością kolorów (stosunek zmiennej ilości białego do czerwonego). Na jasno pomarańczowym tle mają pomarańczowe (od jasnych do ciemnych) plamy. Spotyka się także osobniki o czerwono-pomarańczowych plamach i bardzo jasnym tle. Wszystkie te różnice w barwie i odcieniu są spowodowane występowaniem w skórze ciałek barwnych - irydoforów - komórek odbijających światło. Ich wzajemne nakładanie daje właśnie te efekty. Wąż ten ma rubinowo - czerwone oczy. Jako odmiana wywodzi się od samca (nie posiadającego koloru czarnego) schwytanego w 1953 roku. Skojarzono go z trzema samicami, z hodowli Bernarda Bechtela (oczywiście w USA) w 1959 roku. Uzyskano w ten sposób 46 heterozygotycznych młodych, a na skutek dalszej selekcji powstała znana dziś odmiana.

Amelanistic Bloodred

Odmiana powstała z połączenia cech Amelanistic i Bloodred.

Anerythristic typu A

Odmiana ta nie posiada czerwonego barwnika. W efekcie tej recesywnej mutacji uzyskano osobniki, w ubarwieniu których dominuje kolor czarny, szary i biały. Młode ubarwione są kontrastowo: bardzo jasne tło oraz ciemne wzory. Ten typ anerytryzmu bierze udział w powstawaniu popularnej odmiany Snow.

Anerythristic typu B (Charkoal)

Genetycznie odmienny od typu A. Z wyglądu oba typy anerytryzmu są trudne do rozróżnienia, zwłaszcza w przypadku dorosłych zwierząt. Informacja, jakoby różniły się one od siebie pojawianiem się żółtego zabarwienia szyi jest nieprawdziwa - cecha ta nie ma związku z mutacją i występuje niezależnie od niej. Tak więc oba typy mogą mieć, lub nie mieć żółtych przebarwień w wieku dorosłym. Młode Charcoal ubarwione są dość monotonnie w tonacji szarej (jasno szare tło, ciemne plamy - zazwyczaj jaśniejsze niż u typu A). Od tej odmiany pochodzi między innymi odmiana Blizzard.

Anerythristic typu C ("Z" corn = Ashy)

Nowa mutacja anerytrystyczna wyhodowana przez R. Zuchowskiego z węży populacji Upper Keys. Węże anerytrystyczne ale posiadające czerwone plamki wzdłuż boków ciała.

Aztec (odmiana "Aztek")

Węże tej odmiany mają nieregularne plamy o różnej wielkości i kształcie. Wymaga ciągłej selekcji, tylko część potomstwa dziedziczy cechy rodziców.

Banded

Blizzard

Jest to odmiana całkowicie biała, pochodzi od czarnego albinosa typu B. U niektórych osobników może występować bardzo niewyraźny wzór.

Bloodred

Wszystkie węże tej odmiany pochodzą od grupy osobników schwytanych na Florydzie. Posiada recesywną cechę, która eliminuje wzór szachownicy na brzusznej stronie ciała oraz wywołuje efekt "rozmycia" wzoru na grzbiecie. W efekcie wielopokoleniowej selekcji uzyskano osobniki o jednolitym pomarańczowo - czerwonym lub szaro - czerwonym ubarwieniu. Istnieją różne typy tej odmiany, młode mają słabo widoczny wzór, który znika jednak w miarę wzrostu. Początkowo węże te składały mniejsze jaja niż pozostałe odmiany,oraz podobnie jak w przypadku młodych Miami preferowały jaszczurki jako pokarm co sprawiało trudności z odchowem młodych. Wyeliminowano jednak te cechy, przez skojarzenie z innymi odmianami.


Bubble

Odmiana powstała ze skrzyżowania odmian amelanistycznej z anerytystyczną.

Butter (odmiana "maślana")

Kolejna odmiana wyhodowana przez R. Zuchowskiego. Jej protoplastą była samica mająca plamy na słomkowym tle. W miarę selekcji otrzymano węża o intensywnym, żółtym tle, na którym występują żółte plamy.

Butterscotch

Calico (Piebald)

Powstała w wyniku zakłócenia pigmentacji, którą udało się dziedziczyć

Candy Cane

Odmiana powstała przy próbie stworzenia osobników posiadających jasno - czerwone plamy na białym tle. W miarę wzrostu i dojrzewania u większości osobników rozwija się pomarańczowe zabarwienie okolic szyi, a intensywnie czerwony wzór blednie z wiekiem. Odmiana powstała na drodze selektywnej hodowli odmiany Miami z wprowadzonym Amelanizmem, pewien udział miały również inne odmiany a często również P. emoryi. Obecnie hodowane są węże tej odmiany w kilku wersjach kolorystycznych: na białym tle występować mogą plamy czerwone, pomarańczowe lub żółte.

Caramel

Na żółtym lub żółto - brązowym tle występują plamy w kolorze żółtym, brązowym, a nawet intensywnie czekoladowym. Jest to kolejna odmiana, którą stworzył R. Zuchowski.

Christmas = X-mas

Jeden z typów hypomelanizmu. Węże o zmniejszonej ilości barwnika czarnego i jednocześnie bardzo czerwone. Często występują u nich "przetarcia" na grzbietowych plamach podobnie jak u odmiany Frosted. Odmiana, która niewątpliwie zyska na popularności w najbliższym czasie i posłuży do wyhodowania wielu kolejnych odmian barwnych.

Cinnamon

Hypomelanistyczne (najczęściej Hypo 1) mieszańce P. guttatus X P. emoryi.

Creamsicle

Amelanistyczna odmiana pochodzenia mieszańcowego (P. guttatus X P. emoryi). Dobrej jakości Creamsicle są ubarwione w tonacji kremowo-żółtej, gorsze zbliżone są wyglądem do amelanistycznych węży zbożowych.

Crimson

Piękny wąż o czerwono - pomarańczowych plamach na jasnym tle. Powstała z połączenia odmiany hypoamelanistycznej i Miami.

Cube

Fire

amelan+bloodred

Fluorescent orange

Uważana za jedną z linii Reverse Okeetee i często z nią utożsamiana. Dorosłe osobniki, jak i młode mają białe obwódki wokół jasnoczerwonych plam na pomarańczowym tle. Nazwa ta jest powszechnie nadużywana.

Ghost

Odmiana ta posiada ograniczoną ilość czarnego barwnika i nie posiada czerwonego barwnika (hypomelanistic i anerytheristic typu A). To węże o pastelowych kolorach, na jaśniejszym tle wzór w kolorze szarym lub brązowawym.

Golddust

Węże powstałe na skutek połączenia odmiany Caramel i Ultraamel [patrz opis Ultra]. Odpowiednik odmiany Butter, ale posiadający niewielką ilość melaniny, a więc nieco ciemniejszy.

Hi-White

Hurricane

Hypomelanistic(odmiana o zmniejszonej ilości melaniny)

Osobniki tej odmiany posiadają recesywną cechę, która redukuje ciemne kolory, co sprawia, że biel, czerwień i pomarańcz są bardziej widoczne i żywsze, odmiana ta ma ciemne oczy. Osobniki te mogą mieć dość zmienne ubarwienie, na skutek tego, że barwnik czarny może być ograniczony w różnym stopniu.

Hypomelanistic Bloodred

Powstal z połączenia odmiany Hypomelanistic i Bloodred.

Hypomelanistic Lavender

Powstal z połączenia odmiany Hypomelanistic i Lavander.

Hypomelanistic Okeetee

Powstal z połączenia odmiany Hypomelanistic i Okeetee.

Hypomiami

Powstal z połączenia odmiany Hypomelanistic i Miami.

Kisatchie

W 2002 roku został zakwalifikowany jako osobny gatunek Panterophis slowinskii. Jest to ciemny wąż pochodzący z Luizjany, części Teksasu i prawdopodobnie Arkansas. Dawniej przez niektórych badaczy uważany był za krzyżówkę E. g. guttata z E. g. emoryi, jednak późniejsze badania genetyczne potwierdziły odrębność gatunkową tej formy. Najnowsze badania (2007) sugerują dużą odrębność - być może niebawem gatunek przeniesiony zostanie do rodzaju Pituophis. Wąż mniej niż inne wymienione w opisie formy popularny w hodowli, był jednak wielokrotnie wykorzystany w hodowli odmian P. guttatus.

Lava

Kolejny typ hypomelanizmu, nazywany czasem "Transparent Hypo". Odmiana zyskująca na popularności i będącą coraz częściej składnikiem odmian o skomplikowanym rodowodzie. Mutacja prosta recesywna.

Lavender (odmiana "Lawendowa"

Na jasno różowym tle występują ciemne, purpurowoszare plamy. Istnieje także drugi typ tej odmiany, z lawendowoszarymi plamami na pomarańczowym tle. Osobniki posiadają czerwone oczy.

Miami Phase

Ta odmiana pochodzi z okolic Miami (Floryda). Nazwa została wprowadzona przez hodowcę Rich`a Zuchowski. Pierwotnie nazwa zarezerwowana była dla osobników z Miami, teraz jednak odnosi się do opisywanych cech ubarwienia Określa się tak osobniki dość kontrastowe, o jasnosrebrnym lub szarym tle i pomarańczowych plamach grzbietowych z czarną obwódką. W efekcie hodowli uzyskano rozjaśnienie tła i przyciemnienie plam.

Milk Snake Phase

Odmiane uzyskano dzięki selekcji odmiany Miami Phase.

Motley

Osobniki tej odmiany charakteryzują się nieregularnymi plamami i są pozbawione wzoru szachownicy na brzusznej stronie ciała (lub wzór ten jest bardzo niewyraźny), jest to spowodowane działaniem recesywnego genu.

New Amelanistic

Nothern Copperhead (Bandedghost)

Okeetee

Odmiana ta nazwę swą zawdzięcza osobnikom znajdowanym w pobliżu klubu myśliwskiego w Okeetee w Południowej Karolinie. Osobniki mają silnie czerwone plamy z wyraźną smolisto - czarną obwódką. Tło najczęściej jest pomarańczowe.

Opal

Połączenie odmian Lavender i Amel. W młodości węże przypominają odmianę Snow, w miarę wzrostu znacznie zwiększa się u nich nasilenie koloru różowego. Dorosłe maja ubarwienie pastelowe - różowe z dodatkiem żółci i szarości. Modyfikatorem ich wyglądu bywa dodatkowo obecność Anerytryzmu.

Pastel

Pepper

Pewter

Reverse Okeetee

Węże te są kontrastowo ubarwione, posiadają jasno pomarańczowe lub żółte tło i ciemno pomarańczowe lub czerwone plamy. Osobniki tej odmiany zamiast czarnych obwódek wokół plam mają szerokie, białe pierścieniami dlatego, że odmian ta nie posiada czarnego barwnika - melaniny.

Rootbeer

Normalnie (tzn bez mutacji barwy) ubarwione mieszańce P. guttatus i P. emoryi. Zazwyczaj mają czekoladowe plamy z niezbyt szeroką czarną obwódką na szarym tle.Wystepuje także dziko.

Rosyblood

RoughStriped

Ruby-Freckled

Silver Queen Ghost

Powstał z Hypomelanistycznej odmiany Miami.

Snow

wana także "biały albinos", pozbawiony zarówno czerwonego jak i czarnego barwnika. Jest więc połączeniem odmiany amelanistycznej i czarnego albinosa. W ich ubarwieniu dominuje kolor biały, na grzbiecie pojawia się subtelny wzór w kolorze żółtym, zielonym, różowym lub szarym (stąd różne typy tej odmiany). W miarę wzrostu okolice szyi i gardła zyskują lekko żółte zabarwienie.

Striped

Osobniki tej odmiany mają pojedynczy, szeroki pas biegnący wzdłuż całego ciała.

Sunglow

Odmiana amelanistyczna, u której nie występuje wcale, lub występuje mała otoczka wokół plam w kolorze białym. Zazwyczaj są to osobniki posiadające ciemno pomarańczowe plamy na pomarańczowym tle. Cecha ta została wyselekcjonowana w hodowli. Zauważono, że na redukcję białych otoczek bardzo dobrze wpływa jednoczesne występowanie mutacji Hypomelanistycznej i Motley stąd bardzo często pojawiają się węże Sunglow Motley.

Sunkissed (stara nazwa Sunkist)

Jeden z wielu poznanych dotychczas typów Hypomelanizmu. Pojawił się w hodowli C. Love w linii Okeetee i tych właśnie węży dotyczy ta nazwa. Połączenie spektakularnego ubarwienia Okeetee z tym typem Hypomelanizmu to zapewne jedna z najładniejszych wersji hypo jakie dotychczas wyhodowano. Połaczenia innych typów Hypomelanizmu z ubarwieniem typowym dla Okeetee nazywane są zazwyczaj po prostu "Hypo Okeetee" i nie należy ich łączyć z odmianą Sunkissed. Sunkissed to połączenie mutacji prostej recesywnej z ubarwieniem wyselekcjonowanym: należy je łączyć wyłącznie w obrębie odmian wywodzących się od Okeetee.

Ultra

Rodzaj Hypomelanizmu o nietypowym jak na ten gatunek mechanizmie dziedziczenia. Recesywny w stosunku do ubarwienia nominalnego, kodominacyjny w stosunku do amelanizmu. Węże "Ultra" są ubarwione w sposób typowy dla odmian hypomelanistycznych, odmiana "Ultraamel" ma kolorystykę pośrednią pomiędzy typowym albinosem i hypo, są to zwierzęta bardzo zmienne pod względem ubarwienia, odmiany pochodne zyskuja obecnie na popularności.

Upper Keys

Vanishing Striped

Zig-zag

Osobniki tej odmiany mają na grzbiecie zygzak zamiast typowych okrągłych plam.

Informacje dodatkowe

Jest to wąż najpowszechniej hodowany w warunkach domowych. Jest najlepszy dla początkujących terrarystów, nie objęty ochroną przepisami Unii Europejskiej. Bardzo łatwy w utrzymaniu, hodowli i rozmnażaniu.

Podziekowanie Dla Witolda "Wiciu" Borkowskiego oraz Tomasza Szablewskiego za udostępnienie materiałów.