Kot domowy (Felis silvestris catus, dawniej także Felis catus lub Felis (silvestris) domesticus) – udomowiony gatunek ssaka z rzędu drapieżnych z rodziny kotowatych. Prawdopodobnie pochodzi od kota nubijskiego, przy czym w Europie krzyżował się ze żbikiem.



Historia

Udomowiony ok. 4000 p.n.e. w Nubii, już ok. 2000 p.n.e. był pospolicie hodowany w Egipcie. Wykorzystywany do tępienia gryzoni zagrażających zapasom żywności osiadłych ludzi, do pozyskiwania futer, a nawet mięsa (Boliwia, Chiny), również do celów naukowych. Był obiektem kultu w starożytnym Egipcie, gdzie wiązano go z boginią Bastet, a zwłoki kotów mumifikowano. Pożyteczny jako zwierzę tępiące szkodliwe gryzonie, może wyrządzać szkody wśród drobnych ptaków śpiewających. Wyhodowano wiele ras kota domowego, różniących się ubarwieniem, wielkością i długością włosów; współczesne wzorce niektórych starszych ras znacznie odbiegają od ich wcześniejszych cech (jak w przypadku kotów perskich czy syjamskich). Znaczna liczba kotów domowych żyje samodzielnie w miastach (w Polsce są to tzw. koty piwniczne lub dachowce).

Wiek kota

Koty żyjące na wolności dożywają średnio od 7 do 8 lat, natomiast koty trzymane w domu osiągają od 15 do 20 lat. Na długość życia wpływa szereg czynników, takich jak: płeć, styl życia, zwyczaje. Według statystyk wykastrowane zwierzęta żyją dłużej niż niewykastrowane.

Małe kocięta rozwijają się szybko. Kocięta stają się w pełni samodzielne w wieku od 10 do 12 tygodni i wtedy mogą trafić do nowych właścicieli. W wieku około 3 miesięcy kotka przestaje interesować się swoimi kociętami i zmusza je do samodzielności. W wieku około 5 miesięcy kociaki wymieniają zęby na stałe. Dzieciństwo kończy się z uzyskaniem dojrzałości płciowej. W tym okresie może pojawić się pierwsza ruja, a kot zaczyna oznaczać swoje terytorium.

Wyraźne objawy starości pojawiają się po 10 roku życia: coraz częściej pojawia się w kamień nazębny, osłabia się wzrok, słuch i węch, stają się powolne oraz słabe. Stare koty są bardzo wrażliwe na zmiany środowiskowe i stres.


Anatomia

Kot domowy ma okrągłą głowę, duże oczy przystosowane do widzenia w świetle o niskim natężeniu, spiczaste uszy. Ma znakomity słuch i wzrok, węch około czterokrotnie silniejszy od ludzkiego, dobrze wykształcony zmysł dotyku. Posiada włosy czuciowe – tzw. wibrysy, wydatne zwłaszcza nad górną wargą ("wąsy"), także nad oczami i na policzkach oraz po wewnętrznej stronie przednich łap. Pozbawiony opieki człowieka niekiedy ulega zdziczeniu, może też krzyżować się ze żbikiem.

Anatomia kota:


Czaszka kota:



Pazury kota zaopatrzone są w specjalny mechanizm umożliwiający ich chowanie.

Masa ciała kota waha się od 2,5 do 7 kg. Niektóre koty jednak uzyskują większą wagę, dochodzącą do ok. 15 kg (np. Maine Coon i Norweski Leśny).

Hodowany w warunkach domowych często dożywa ok. 15–20 lat, niekiedy więcej. Wolno żyjące w miastach koty "piwniczne" żyją przeciętnie do 2 lat, choć okres ten może ulec wydłużeniu dzięki dożywianiu.

Fizjologia

Dzienna długość snu kota jest zmienna, zwykle śpią one od 12 do 16, średnio 13-14 godzin. Niektóre koty mogą spać nawet 20 godzin w ciągu doby.

Koty są mięsożercami, próby przestawienia ich na dietę wegetariańską są dla nich szkodliwe.

Normalna temperatura ciała kota waha się od 38 do 39 °C. Gorączka u kota występuje, gdy temperatura jego ciała przekracza 39,5°C. Temperatura 37,5°C oznacza hipotermię.

Serce kota w normalnych warunkach bije od 140 do 220, a podczas odpoczynku od 150 do 180 uderzeń na minutę.

Rozmnażanie
Koty rozmnażają się płciowo, zapłodnienie jest wewnętrzne. W ciągu roku kotka 2 do 4 razy wchodzi w okres rui. Proestrus trwa około dwóch dni, objawia się wzmożonym pozostawianiem śladów zapachowych (ocieranie o przedmioty) i częstszym miauczeniem. Estrus trwa od 3-10 dni (obecność samca skraca tę fazę o kilka dni). Anestrus trwa około 8 tygodni, chociaż zdarza się, że kotka wchodzi w fazę proestrus zaraz po porodzie. Jajeczkowanie jest wywołane przez stymulację receptorów u kotki przez członek męski samca. Ciąża trwa od 60-70 dni i kończy się narodzinami od 2 do 7 (przeważnie 3-5) kociąt. Ponieważ kotka może odbyć stosunki z wieloma samcami w ciągu rui, kocięta z jednego miotu mogą mieć kilku ojców. Gdy kotka urodzi kocięta choćby o 10 dni wcześniej, jest duże prawdopodobieństwo, że małe kociaki nie przeżyją. Jeśli kotka ma problemy przy porodzie, trzeba jej niezwłocznie pomóc, np. jeśli kotek utknął w kroczu matki, należy pociągnąć delikatnie za jego przednie łapki, nie ruszając głowy; jeśli kotek się urodził, ale matka nie wyczyściła mu otworów oddechowych, trzeba zareagować natychmiast, bo kociak może się udusić. Kocięta są karmione mlekiem matki przez 12 tygodni.

Zachowanie i pielęgnacja kota

Emocje:
Stan emocjonalny kota można odczytać, obserwując jego zachowanie.

Ogon kota oprócz pomagania mu w utrzymaniu równowagi w chodzeniu na wąskich powierzchniach sygnalizuje również nastrój zwierzęcia. Ogon ustawiony na wprost oznacza, że kot jest spokojny. Ogon uniesiony pionowo do góry oznacza chęć kota do zabawy. Gdy zwierzę macha ogonem, oznacza to, że jest zdenerwowany, czyli inaczej niż jest to w przypadku psa. Machanie końcem ogona oznacza zainteresowanie, a jeżeli kot stoi przy tym na ugiętych łapkach - podniecenie, kiedy kot ma lekko najeżone włosy na karku i napuszony ogon jest poważnie zaniepokojony lub zdenerwowany sytuacją. Może wtedy zaatakować innego osobnika będąc rozdrażnionym.

Kot uwielbia pogoń za szybko poruszającymi się przedmiotami i wchodzenie na drzewa, z których jednak z trudem schodzi. Świetnie też potrafi bawić się sam. Z braku gryzoni (np. w mieszkaniu, w mieście), aby zaspokoić swój instynkt łowiecki, poluje na owady, zwłaszcza latające.

Zachowania społeczne

Koty są często opisywane jako zwierzęta samotne. W rzeczywistości jednak są z natury towarzyskie. Mają słabo rozwinięty instynkt stadny; oznacza to, że w stanie dzikim same dbają o swoje podstawowe potrzeby (bezpieczeństwo, pożywienie). Dzikie koty żyją najczęściej w koloniach, lecz nie tworzą stada, gdyż każdy osobnik dba sam o siebie. Starsze zwierzęta niekiedy wykazują agresję wobec młodych.

Relacja pomiędzy ludźmi a kotami domowymi przez tysiące lat nabrało cech symbiozy. Koty dostrzegają różnice gatunków i wiedzą, że ich opiekunowie nie są kotami. Potwierdza to różnica między językiem ciała używanym przez kota w kontaktach z ludźmi a tym używanym wobec przedstawicielami swojego gatunku. Niektórzy zoolodzy uważają, że kot traktuje opiekuna jak zastępczą matkę, pozostając w stanie "przedłużonego dzieciństwa".

Kot nie znosi złego traktowania i jest pod tym względem bardzo pamiętliwy. Dobrze traktowany, przywiązuje się do swego właściciela i na swój powściągliwy sposób okazuje mu przyjazne uczucia (wybiega na spotkanie, wychodzi na spacery, towarzyszy przy pracy, domaga się głaskania itp.). Niektóre koty można nauczyć prostych sztuczek, np. "proszenia" o jedzenie. Skarcony, nie atakuje swego właściciela, ale się nań "obraża". Nie rozumie i nie ma poczucia winy w ludzkim tego słowa znaczeniu. Toteż po kilku godzinach przychodzi z "propozycją pojednania".

Higiena

Koty nie używają tak jak inne zwierzęta jakichkolwiek zbiorników wodnych do mycia się. Myją się kilkakrotnie w ciągu dnia, liżąc sierść, a tam gdzie nie sięgają językiem - zwilżoną językiem łapą, wycierają dokładnie całe ciało. Język kota jest szorstki, przez co skutecznie usuwa brud z futra i siwe, obumarłe włosy.

Rasy kota domowego

     Osobny artykuł: Rasy kotów.

Koty różnią się od siebie. Możemy spotkać zarówno nagie sfinksy, jak i długowłose persy. Różne organizacje felinologiczne uznają różne rasy (co więcej ich standardy ras mogą się różnić między sobą). W Polsce najczęściej spotykamy się z rasami uznanymi przez FIFe, która wydzieliła cztery kategorie.

Ciekawostki
    * 17 lutego odbywa się Światowy Dzień Kota. W Polsce święto to jest obchodzone od 2006 roku.
    * Jurij Gagarin podczas wizyty w Paryżu dostał w prezencie perskiego kota. Zabrał go więc do domu, ale zwierzę okazało się wyjątkowo wybredne. Dwa razy w tygodniu samolot musiał mu więc przywozić z Paryża specjalne kocie przysmaki.
    * Dante Alighieri miał parę kotów perskich, którą nauczył przynoszenia małych przedmiotów i przewracania stron w książkach. Nie potrafił pisać, nie mając w pobliżu swoich ulubieńców.
    * Karol Dickens miał bardzo inteligentnego kota, który gasił łapką świece, gdy uznał, że jego pan powinien już udać się na spoczynek.
    * Ernest Hemingway hodował krowę, by jego 40 kotów miało codziennie świeże mleko. Najbardziej wyróżnione czworonogi jadły z pisarzem posiłki przy stole.
    * Freddie Mercury był wielkim wielbicielem kotów. Na tyle okładki jego płyty Mr. Bad Guy możemy przeczytać: Płyta jest dedykowana wszystkim wielbicielom kotów. Pieprzyć pozostałych.
    * Koty są częstymi bohaterami książek dla dzieci. Szwedzki Filonek Bezogonek, postać z jednej z nich, został upamiętniony znakiem drogowym przed biblioteką Uniwersytetu w Uppsali.
    * W Japonii kot jest najpopularniejszą maskotką. Maneki Neko, czyli jego figurka z podniesioną łapką w geście pozdrowienia, widnieje przy wejściu do domów, biur, sklepów i restauracji. Zapewnia to m.in. powodzenie w interesach.
    * W 1879 roku w Belgii przeprowadzono próbę zastąpienia gołębi pocztowych kotami. 37 zwierząt wywieziono z Liège do miejscowości położonej w promieniu 30 km. Koty wyposażono w odpowiedni ekwipunek i wypuszczono. Wszystkie wróciły do Liège, ale większość pozbyła się w drodze przesyłek. Okazały się listonoszami niegodnymi zaufania.
    * W kuchni kantońskiej występuje potrawa o nazwie "Smok, tygrys i feniks", sporządzana m.in. z mięsa kota. Również australijscy Aborygeni zabijają i zjadają zdziczałe koty.
    * Zbyt częste szczepienia w kark mogą grozić chorobą nowotworową, tzw. VAS - Vaccine Associated Sarcoma. Jest to bardzo złośliwy nowotwór. Aby zwiększyć szanse kota na przeżycie, obecnie koty szczepi się nie w kark, ale w łapę (w razie wykrycia guza, odejmuje się łapę). Odradzane jest również zbyt częste szczepienie kotów, zwłaszcza jeśli mają one ograniczony kontakt ze światem (nie wychodzą na zewnątrz).

Kot w kulturze

    Stub sekcji Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Już od momentu swego udomowienia kot stał się bohaterem licznych baśni i mitów. W starożytnym Egipcie był zwierzęciem świętym, utożsamianym z boginią Bastet. Również Germanie kojarzyli go ze swoją boginią płodności Freją, która jeździła powozem zaprzężonym w te zwierzęta. W średniowiecznej Europie koty były tępione jako zwierzęta kojarzone z czarownicami, ślad tych wierzeń pozostał do dzisiaj w powiedzeniu o pechu przynoszonym przez czarnego kota. Również w Japonii uważano je za wcielenie demonów. O wiele lepiej natomiast traktowano je w kulturze islamu. Nawet prorok Mahomet miał kota o imieniu Muezza. Również w świątyniach buddyjskich (np. w Birmie) niekiedy hodowano te zwierzęta. We współczesnej kulturze zachodniej kot to uosobienie niezależności i tajemniczości.

Kot w literaturze

    * Ezop (VI wieku p.n.e.) jest uznawany za autora licznych bajek, między innymi Kot królik i lisica.
    * Charles Perrault napisał (w 1697) opowiadanie Kot w butach osadzone w realiach ówczesnego świata, gdzie kot zawsze ucieleśniał zło. Wbrew temu w opowiadaniu przedstawił sprytnego kocura, który zdobył dla swgo opiekuna nie tylko majątek, ale również rękę księżniczki.
    * Ignacy Krasicki (1735-1801), autor licznych bajek, oto jedna z nich:
      Mysz i kot
      Mysz, dlatego że niegdyś całą książkę zjadła,
      Rozumiała, iż wszystkie rozumy posiadła.
      Rzekła więc towarzyszkom: "Nędzę waszą skrócę:
      Spuśćcie się tylko na mnie, ja kota nawrócę!"
      Posłano więc po kota; kot, zawżdy gotowy,
      Nie uchybił minuty, stanął do rozmowy.
      Zaczęła mysz egzortę; kot jej pilnie słuchał,
      Wzdychał, płakał... Ta widząc, iż się udobruchał,
      Jeszcze bardziej wpadała w kaznodziejski zapał,
      Wysunęła się z dziury — a wtem ją kot złapał.
      Inne bajki I. Krasickiego o kotach: Kot i kogut; Chart i kotka; Szczur i kot; Pan i kotka.
    * Ernst Theodor Amadeus Hoffmann (1776-1822) łączył często fantazję z realizmem. W satyrycznej książce Kota Mruczysława poglądy na życie (1821) umieścił pamiętniki uczonego Kota Mruczysława (w oryginale niem. Kater Murr).
    * Iwan Kryłow (1769-1844) w swych bajkach wymienia koty.
    * Na początku XIX stulecia sławni pisarze, tacy jak Victor Hugo, Honore de Balzac czy Charles Baudaelaire publikowali opowiadania o swoich kotach.
    * Aleksander Fredro w komedii Zemsta (wystawionej 1834) wymienia kota, jako wymówkę panieńską.
    * Lewis Carroll brytyjski pisarz, matematyk i fotograf napisał książkę Alicja w Krainie Czarów (1865); jedną z postaci jest Kot z Cheshire, który ciągle znika i pojawia się.
    * Rudyard Kipling w zbiorze Takie sobie bajeczki (Just So Stories, 1902), zamieścił m.in. opowiadanie O kocie, który chadzał własnymi drogami.
    * Andrew Lloyd Webber stworzył musical Koty, w oparciu o Old Possum's Book of Practical Cats, autorstwa T.S. Eliota.
    * Antologia "Trzynaście kotów". Zbiór opowiadań o kotach autorstwa polskich pisarzy science fiction i fantasy.
    * Akif Princci-Napisał wiele kocich kryminałów
    * Lillian Jackson Braun stworzyła serię kryminałów zatytułowanych Kot, który... (The cat who...), opowiadających o detektywie i jego przyjacielu-współpracowniku: inteligentnym kocie syjamskim
    * Michaił Bułhakow w swej najsłynniejszej powieści Mistrz i Małgorzata stworzył postać demona, Behemota: pazia, który pod postacią wielkiego czarnego kocura, chodzącego na dwóch łapach i mówiącego ludzkim głosem, służył w świcie szatana